Sprawdź:
Witamina A – zbiorcza nazwa grupy organicznych związków chemicznych, pełniących w organizmie funkcję niezbędnego składnika pokarmowego, rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy.
Witamina A była jedną z najwcześniej odkrytych witamin. Skutki jej niedoboru znane były już w starożytnym Egipcie, Grecji oraz Rzymie i określane były nazwą kurza ślepota lub ślepota zmierzchowa. Chorobę tę leczono podając gotowaną lub surową wątrobę. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku udało się ustalić związek pomiędzy nieprawidłowym odżywianiem się i rozwojem kurzej ślepoty.
W pożywieniu pochodzenia zwierzęcego podstawową formą w jakiej występuje witamina A jest ester – palmitynian retinolu, który w jelicie cienkim ulega deestryfikacji do alkoholu – retinolu. Inne ważne pochodne związane z aktywnością witaminy A to: retinal (aldehyd) i kwas retinowy (tretynoina).
Głównym źródłem aktywnych form witaminy A w organizmie jest spożywana z pokarmem pochodzenia roślinnego prowitamina A (głównie β-karoten). Innym bogatym źródłem witaminy A jest wątroba zwierząt.
Dużo prowitaminy A zawierają m.in. pomidory i marchew, poza tym witamina A znajduje się w nabiale i jajach. W organizmie ludzkim enzymem odpowiedzialnym za przekształcenie β-karotenu w retinal jest dioksygenaza β-karotenowa.
Witamina A spełnia wiele ważnych fizjologicznych funkcji.
* istotna rola w odbieraniu bodźców wzrokowych w siatkówce oka.
* odpowiada za integralność błon komórkowych
* prawidłowe funkcjonowanie komórek tkanki nabłonkowej, zarówno pokrywających jak wydzielniczych i czuciowych
* regulacja wzrostu tkanki nabłonkowej i innych komórek organizmu
* utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci
* zapewnienie normalnego wzrostu kości i zębów przez regulację aktywności komórek tkanki kostnej
* chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami
Karotenoidy są przeciwutleniaczami i działają na ogół umiarkowanie przeciwnowotworowo, jednak duże dawki syntetycznego β-karotenu, zarówno u palaczy, jak i zwierząt laboratoryjnych poddanych ekspozycji na dym tytoniowy, powodują zwiększenie częstości występowania raka płuca.
Gdy komórki organizmu potrzebują retinolu to zostaje on uwolniony z wątroby do krążenia ogólnego. Retinol we krwi jest transportowany przez białko RBP (retinol binding protein), kompleks ten dodatkowo łączy się z transtyretyną (białkiem które uniemożliwia wydalenie tego kompleksu przez nerki). Kwas retinowy we krwi jest transportowany z albuminami. W komórce retinol łączy się z białkiem cRBP (cellular retinol binding protein) a kwas retinowy z cRABP. Związane cząsteczki retinoidowe mają swoiste receptory jądrowe RAR i RXR zawierające miejsca wiążące DNA, zwane również miejscami odpowiedzi kwasu retinowego RARE.
Dzienne zapotrzebowanie ludzkiego organizmu na witaminę A jest określane na około 1 mg.
Skutki niedoboru:
* kseroftalmia – wysychanie spojówek i rogówek
* kruche, wolno rosnące paznokcie
* suchość skóry, czasem objawiająca się zaczerwionymi obszarami
* brak apetytu
* ślepota zmierzchowa (tzw. "kurza ślepota")
* pogorszenie wzroku
* zahamowanie wzrostu
* zanikanie nabłonków
* łuszczyca
* rogowiec dłoni i stóp
* trądzik pospolity
* łysienie plackowate
* skłonności do biegunek
* złe samopoczucie
* zły wygląd
W krajach, gdzie głównym składnikiem diety jest ryż, notuje się częste niedobory witaminy A. W celu umożliwienia zwiększenia spożycia witaminy A, metodami inżynierii genetycznej wyprodukowany został tzw. "złoty ryż" zawierający geny z kukurydzy kodujące prowitaminę A. Wg producenta ryż ten przy typowym spożyciu powinien zapewniać w połowie zapotrzebowanie organizmu na witaminę A.
Wątroby niektórych zwierząt, szczególnie polarnych, często zawierają witaminę A w ilościach toksycznych dla ludzi. Pierwsza udokumentowana śmierć (Xavier Mertz, naukowiec szwajcarski) spowodowana hiperwitaminozą A nastąpiła w styczniu 1913 podczas wyprawy na Antarktydę. Mertz, po stracie zapasów żywności, został zmuszony zjeść psy pociągowe.
Wątroba niedźwiedzia polarnego zawiera śmiertelną dla człowieka ilość witaminy A (w 500 g produktu 9 000 000 IU wit. A)
Pytania: Czy Witamina A była jedną z najpóźniej odkrytych witamin?
nie
Pytanie: Czy wątoba zwierząt jest bogatym źródłem witaminy A?
tak
Pytanie: Ile wynosi dzienne zapotrzebowanie ludzkiego organizmu na witaminę A?
1mg