Cytat:Anna Jagiellonka urodzona 18 października 1523 w Krakowie, zmarła 9 września 1596 w Warszawie– królowa Polski od 1575 i wielka księżna litewska z dynastii Jagiellonów. Córka króla Polski i wielkiego księcia Litwy Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. Żona księcia Siedmiogrodu, króla Polski i wielkiego księcia Litwy Stefana Batorego, który w latach 1576-1586 sprawował faktyczną władzę. Do 1548 r. Anna Jagiellonka mieszkała na Wawelu. Wówczas po małżeństwie brata, króla Polski i wielkiego księcia Litwy, Zygmunta II Augusta z Barbarą Radziwiłłówną popadła z nim w konflikt i przeniosła się na Mazowsze, a od 1558 do Wilna. W 1564 zamieszkała w Płocku. W maju 1565 Zygmunt II August odrzucił konkury do jej ręki księcia Danii Magnusa, gdy ten zażądał w posagu oddania kilku zamków w arcybiskupstwie ryskim. Na dworze Anny na Mazowszu przebywał na wychowaniu prawowity dziedzic korony szwedzkiej, Gustaw Eriksson Waza, przysłany przez siostrę królewny, Katarzynę. W ostatnich latach przed śmiercią brata-króla popsuły się stosunki królewny z jego najbliższym otoczeniem, w którym prym wiedli bracia Mniszchowie i biskup Piotr Myszkowski czy (w mniejszym stopniu) Jan Zamoyski. Oskarżała ona je o postępującą degrengoladę psychiczną i moralną brata i do końca życia pozostała im niechętna. Do końca życia Zygmunta II Augusta nie wyszła za mąż, co po bezpotomnej jego śmierci w 1572 r. uczyniło z niej czołową osobistość w państwie, dziedziczkę rodu określaną mianem infantki (hiszpańskie określenie córki królewskiej). W czasie pierwszej elekcji sprzyjała na początku kandydaturze arcyksięcia Ernesta Habsburga. Miało to znaczenie dla wyniku elekcji z powodu jej znaczącej popularności wśród szlachty mazowieckiej. Jednak 21 maja 1574 Jan Zamoyski zobowiązał do jej poślubienia kandydata francuskiego, Henryka Walezego (w którego imieniu występował tytularny biskup Walencji Jean de Monluc). Owo zobowiązanie nie było wszakże, prawdopodobnie całkiem świadomie, częścią pacta conventa i zostało zapisane w innym, nie mającym tak dużej mocy prawnej, dokumencie. Ostatecznie Henryk Walezy został królem Polski, jednak swych zobowiązań matrymonialnych nigdy nie dopełnił. Stosunki z królem i z Zamoyskim popsuły się szczególnie w wyniku zagarnięcia na mocy decyzji królewskiej przez tego ostatniego pozostającego w dyspozycji Anny starostwa knyszyńskiego w czasie gdy była ona nieobecna w mieście. Anna daremnie próbowała wymóc na Henryku Walezym cofnięcie tej decyzji, jak żaliła się w jednym z listów do siostry Zofii sam król twierdził w rozmowie z nią, że takowej nie podjął, chociaż Anna nie wątpiła, że pod tym zapisem widniał jego własnoręczny podpis. Zwracała się do Zofii również z prośbą, by owo wydarzenie poznali również inni władcy europejscy i przysłali swoich wysłanników na sejm. Nie zapadły jednak na nim żadne wiążące decyzje w kwestii Knyszyna, a Anna wypominała przyszłemu kanclerzowi (bez powodzenia) złe gospodarzenie w dobrach knyszyńskich jeszcze w czerwcu 1579. Już po rocznym panowaniu Henryk Walezy wrócił do Francji, gdzie objął tron po zmarłym bracie, Karolu IX Walezjuszu (formalnie nigdy nie zrzekł się tronu polskiego i do końca życia tytułował się królem Polski).