Cytat:Izyda– w mitologii egipskiej bogini płodności, opiekunka rodzin. Jedno z wcieleń Wielkiej Macierzy; utożsamiana później z grecką Demeter. Jej świętym zwierzęciem była krowa. Córka bogini Nut i boga Geba, siostra Ozyrysa, Seta i Neftydy, żona Ozyrysa. Kiedy Set zabił Ozyrysa, Izyda odnalazła jego poćwiartowane ciało i wraz z Neftydą przywróciła męża do życia. Poślubiła swojego brata Ozyrysa, była matką Horusa. Zaopiekowała się małym Anubisem (synem Ozyrysa i Neftydy) gdy Neftyda (żona Seta) porzuciła synka ze strachu przed mężem. Wszędzie jest ukazywana jako najlepsza Matka, wcielenie dobroci. Wraz z bratem i synem stanowili naczelną triadę bóstw Egiptu. Według innych źródeł jest ona siostrą Horusa. Izyda przez wielu badaczy jest uważana za protoplastkę Maryi, matki Jezusa Chrystusa w religii chrześcijańskiej. Od momentu podboju Egiptu przez Aleksandra Macedońskiego kult Izydy uległ silnej hellenizacji, a Serapejon w Aleksandrii, stał się najważniejszą świątynią, w której była czczona. W tej uwspółcześnionej formie obok Izydy występował jej nowy towarzysz Serapis, a jej syn Horus otrzymał nowe, greckie imię Harpokrates. Świątynie poświęcone bogini otrzymywały odtąd dwie różne nazwy: albo Serapejon (od imienia jej partnera), albo Izydejon (od jej własnego imienia). Kobiety z dynastii Ptolemeuszy uznawały Izydę za swoją+protektorkę. Żona Ptolomeusza II, Arsinoe, występowała publicznie jako żywe wcielenie bogini i nosiła jej suknie i atrybuty. Tak samo robiła Kleopatra VII. Najważniejsze ośrodki kultu, poza Aleksandrią, znajdowały się w Abydos, Busiris i File. Z Egiptu kult bogini rozprzestrzenił się we wszystkich koloniach greckich i w całym basenie Morza Śródziemnego, głównie w miastach nadmorskich, gdzie była czczona jako patronka marynarzy i kupców, z przydomkiem Pelagia, co znaczy "Morska". W Grecji, w Koryncie stała się tak popularna, że zajęła miejsce naczelnego bóstwa miasta. W II w. p.n.e. jej kult dotarł na Sycylię i do Italii. W Kampanii, w Puteoli, wówczas najważniejszym mieście portowym południa, powstał Serapejon, a w Herkulanum i Pompejach Izydejony. Stąd kult bogini dotarł do Rzymu. Cesarz Kaligula wybudował Izydzie świątynię na Polu Marsowym, zwanej tam Izydą Polną (Isis Campensis). Na północy Italii głównym centrum kultu była Akwileja. Jej wyznawcami byli także Kommodus i Domicjan. Kult Izydy przetrwał aż do VI w. n.e. Głównym świętem Izydy w Rzymie były jesienne Isia, odbywające się między 28 października a 4 listopada. Jego treścią był mit o Izydzie i Ozyrysie. Kolegium sakralne składało się z dożywotnich duchownych, ubierających się w olśniewająco białe szaty. Na ich czele stał najwyższy kapłan, propheta, czyli prorok. Wyznawcy bogini, tak mężczyźni, jak i kobiety, byli stowarzyszeni w różnych bractwach. Członkowie bractwa "pastoforów" w czasie religijnych procesji nosili kapliczki z posążkami bogini i z symbolami jej kultu. Bractwo "melaneforów" (czarne kolegium) ubierało się w czarne szaty. Także złotą figurkę krowy, jako wyobrażenie bogini Izydy, przystrajano w czarną szatę, jako symbol cierpienia bogini. Istniało też kolegium "hipostolów" i tak zwani "pausarii", którzy się opiekowali ołtarzykami wystawianymi bogini. Obok kultu publicznego pod koniec okresu helleńskiego powstały misteria na cześć Izydy. Kult misteryjny zarezerwowany był dla wtajemniczonych, miał charakter ezoteryczny, opierał się na wierze w zmartwychwstanie po śmierci (tak jak zmartwychwstał dzięki Izydzie Ozyrys).