Cytat:Po przejęciu władzy dyktatorskiej we Francji, Napoleon Bonaparte działał bardzo energicznie. Przede wszystkim, starając się o uzyskanie poparcia arystokracji, ogłosił amnestię dla rojalistycznych emigrantów. Mogli oni wracać do kraju, ale zarekwirowanych w trakcie rewolucji majątków im nie zwrócono. Podobnie, normując stosunki z Kościołem katolickim przez zawarcie w 1801 roku nowego konkordatu, Napoleon zastrzegł w nim nienaruszalność dokonanych rekwizycji i sprzedaży dóbr kościelnych. Poza tym, konkordat był korzystny dla Kościoła: ustalał pensje dla biskupów, wprowadzał religię do szkół państwowych, ułatwiał budowę nowych kościołów, szkół kościelnych itp.

Napoleon wprowadził szereg reform usprawniających funkcjonowanie państwa. Wprowadził także we Francji po raz pierwszy na świecie obowiązek nieodpłatnej nauki w szkołach publicznych dla ludzi obu płci wszystkich stanów. Przyjęcie zasady nominacji sędziów i zaostrzenie walki z rozbojami, fałszerstwami itp. zaowocowało ograniczeniem korupcji i szybkim wzrostem bezpieczeństwa publicznego. Reforma administracji państwowej, w tym ustanowienie instytucji prefektów w departamentach i merów w gminach, utrzymała się do dziś. Tak samo trwały okazał się Kodeks Cywilny Napoleona z 1804 r uznawany przez wielu za jego największy sukces. Ustalał on podstawy ustroju: wolność osobista, równość wobec prawa, laicyzacja, nienaruszalność własności prywatnej. Kodeks ten został przyjęty w wielu państwach, m.in. w Księstwie Warszawskim.

Zreformowanie urzędów skarbowych i wprowadzenie podatków pośrednich od soli, tytoniu i alkoholi przyczyniło się do szybkiej poprawy finansów państwa, co umożliwiło np. wypłatę rent. Poważnym zastrzykiem dla skarbu państwa była sprzedaż w 1803 r. Stanom Zjednoczonym za 15 milionów dolarów terytorium Luizjany w środkowej części Ameryki Północnej. Napoleon wiedział, że i tak nie zdołałby utrzymać tych rozległych terenów, a zarazem chciał skoncentrować armię na arenie europejskiej. Była to największa transakcja nieruchomościami w dziejach, dzięki której Stany Zjednoczone powiększyły swe terytorium o przeszło dwa miliony kilometrów kwadratowych.

Dla utwierdzenia swej władzy, po ogólnokrajowym plebiscycie Napoleon koronował się 2 grudnia 1804 r. na cesarza Francuzów. Mszę koronacyjną w katedrze Notre-Dame w Paryżu odprawiał papież Pius VII. W jej trakcie, według jednej z niepotwierdzonych, a powtarzanych przez brytyjską propagandę negatywnych legend, w kluczowym momencie Napoleon wyjął koronę z rąk papieża i sam włożył ją na swoją głowę, wcześniej koronując Józefinę na cesarzową. Z kolei 26 maja 1805 w katedrze w Mediolanie koronował się na króla Włoch. Wszystkie te sprawy miały jednakże w okresie rządów Napoleona znaczenie drugorzędne i zdominowane zostały przez szereg wojen, jakie Francja prowadziła prawie bez przerwy od 1800 do 1815 roku. Było ich kilkanaście i brały w nich udział, w zmiennych koalicjach, wszystkie państwa europejskie. Fronty wojen rozciągały się od Lizbony po Moskwę i od Anglii i Szwecji po Italię. Napoleon walczył w Austrii, Hiszpanii oraz w Niemczech, odnosząc wielkie zwycięstwa pod Marengo, Ulm, Austerlitz, Frydlandem, Somosierrą, Wagram, ponosząc jednak klęski na morzu pod Abu Kirem oraz Trafalgarem; pokonał Prusy w bitwach pod Jeną i Auerstedt oraz Rosję w bitwach pod Frydlandem. W 1812 roku cesarz postanowił, wobec słabnącego sojuszu z Aleksandrem I i narastającego napięcia międzynarodowego, wypowiedzieć wojnę Imperium Rosyjskiemu. 24 czerwca 1812 roku Wielka Armia przekroczyła Niemen i rozpoczęła marsz na wschód. Stoczył tu dwie zwycięskie bitwy – pod Smoleńskiem i Borodino (ponieważ Napoleon miał w tym dniu wysoką gorączkę, przeciw Rosjanom Wielką Armię poprowadził marszałek Ney, za co otrzymał później tytuł "księcia Moskwy"), jednak rosyjski feldmarszałek Kutuzow kontynuował odwrót, stosując jednocześnie taktykę spalonej ziemi, a Napoleon gnał Wielką Armię dalej na wschód, licząc na rozstrzygające zwycięstwo. Cesarz miał zamiar przeczekać zimę w zbudowanej w większości z drewna Moskwie, ale stało się to niemożliwe w wyniku wielkiego pożaru miasta wywołanego na rozkaz moskiewskiego generał-gubernatora Fiodora Roztopczyna. Plany Napoleona legły w gruzach. Jego ostatnią nadzieją był szybki pokój. Nie doczekał się tego jednak i po niespełna miesiącu koczowania w Moskwie zarządził odwrót. Wycofująca się armia była atakowana przez oddziały regularnej armii rosyjskiej, Kozaków i partyzantów, czemu towarzyszył niesprzyjający klimat – mrozy dziesiątkowały wojsko francuskie, które nie było na nie przygotowane. Armia napoleońska straciła w tej kampanii najlepszy materiał ludzki, w tym znaczną liczbę żołnierzy tzw. "starej gwardii".

W wyniku podbojów i aneksji Francja do 1812 r. powiększyła swe terytorium do 750 tys. km², mając 44 mln mieszkańców. Przyłączone zostały do niej: Belgia, Holandia, prowincje niemieckie nad Morzem Północnym, Prowincje Iliryjskie na Bałkanach oraz znaczna część terenów włoskich wzdłuż zachodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, po Rzym włącznie. Ponadto w bezpośredniej zależności od Francji znajdowały się królestwa Hiszpanii, Włoch i Neapolu, niemiecki Związek Reński, szwajcarska Republika Helwecka i Księstwo Warszawskie.
Napoleon Bonaparte rozwiódł się z Józefiną, ponieważ nie dała mu ona potomka i ożenił się z córką pokonanego cesarza austriackiego Franciszka II – Marią Ludwiką z którą miał syna, zwanego później Napoleonem II. Najstarszym synem Napoleona był Karol de Leon.