Cytat:Napoléon Bonaparte (pierwotnie wł. Napoleone Buonaparte), Napoleon I urodził się w 1769 roku - pierwszy konsul Republiki Francuskiej, cesarz Francuzów w latach 1804-1814 oraz 1815, prezydent (1802-1805) i król Włoch w latach 1805-1814.

Postać Napoleona wywoływała i wywołuje kontrowersje. Jest uważany z jednej strony za jednego z najwybitniejszych mężów stanu, przywódców, strategów wojny, reformatorów ustroju państwowego i prawa (Kodeks Napoleona, Code pénal), a z drugiej strony - za egotystę, tyrana i agresora.

W polskiej tradycji niepodległościowej i romantycznej, z uwagi na wiązanie z osobą Napoleona w okresie zaborów ogromnych nadziei społeczeństwa polskiego na odzyskanie niepodległości (zobacz: Księstwo Warszawskie), idea napoleońska oraz uwielbienie dla osoby Napoleona było przejawem patriotyzmu, miłości do Ojczyzny oraz wyrazem poczucia tożsamości narodowej (zobacz: bonapartyzm).

Urodził się w Ajaccio na Korsyce, w niezamożnej rodzinie adwokata pochodzenia szlacheckiego Carla Marii Buonapartego i jego żony Letycji. Miał liczne rodzeństwo: braci Józefa, Ludwika, Lucjana i Hieronima, oraz trzy siostry: Karolinę Bonaparte-Murat, Paulinę Bonaparte-Borghese i Elizę Bonaparte-Baciocchi.

Dzięki protekcji gubernatora Korsyki w 1779 roku został zapisany do szkoły wojskowej w Brienne-le-Château. Tam zyskał opinię samotnika, który wolał naukę od towarzystwa lepiej niż on sytuowanych kolegów. Od roku 1784 kontynuował naukę w l'École Militaire w Paryżu. Po zakończeniu nauki w roku 1786 ze stopniem podporucznika został przydzielony do służby w artylerii. Po śmierci ojca, mając 16 lat, zajął się bratem Ludwikiem, który odtąd z nim mieszkał w różnych koszarach i pobierał od niego nauki. Po wybuchu rewolucji od razu opowiedział się po jej stronie. Zgłosił się do powstańców Paolego, ten go jednak nie przyjął, więc przeszedł na stronę francuską. Kiedy Paoli w maju 1793 roku wywołał antyfrancuskie powstanie rodzina Bonaparte musiała uciekać z wyspy. W kwietniu 1791 awansowany na porucznika. W roku 1793 dzięki poparciu Salcietego (członka Konwentu, Korsykanina) i Augustina Robespierre'a (brata wszechwładnego Maximiliena) kapitan Buonaparte jako dowódca artylerii przeforsował swój plan zdobycia zbuntowanego przeciwko Republice i bronionego z morza przez Anglików Tulonu i za zasługi w trakcie jego zakończonego sukcesem oblężenia został awansowany najpierw z kapitana na szefa batalionu, a potem na generała brygady.

Po upadku jakobinów, z którymi był związany, znalazł się chwilowo w więzieniu, a potem przez kilkanaście miesięcy pozostawał bez przydziału. Dopiero lider Dyrektoriatu Paul Barras, który pamiętał Napoleona z okresu oblężenia Tulonu, powołał go do objęcia dowództwa nad oddziałami broniącymi Republiki w czasie rojalistycznego powstania 13 Vendémiaire (5 października 1795 roku). Pozwoliło to Napoleonowi kolejny raz wykazać się skutecznością przez zastosowanie w walkach ulicznych artylerii. Po tym wydarzeniu został mianowany dowódcą wojsk wewnętrznych i generałem dywizji. 9 marca 1796 roku, mając 27 lat, poślubił owdowiałą arystokratkę Józefinę de Beauharnais, która po śmierci swojego męża była kochanką Barrasa i kilku innych wpływowych polityków. To wówczas zmienił nazwisko, nadając mu francuską pisownię i wymowę. Kilka dni po ślubie z Józefiną Napoleon objął dowództwo nad wojskami francuskimi walczącymi z Austriakami na terytorium północnej Italii i spekulowano, że stało się tak z powodu znajomości Józefiny.

W latach 1796-1797 Napoleon odniósł we Włoszech wielkie sukcesy militarne, pokonał Austriaków oraz Sardyńczyków i narzucił im pokój w Campo Formio w 1797. Pod jego rozkazami służyły Legiony polskie dowodzone przez generała Jana Henryka Dąbrowskiego. W 1797 roku trwała wciąż wojna Francji z Monarchią Brytyjską, ostatnim państwem I koalicji antyfrancuskiej, zawiązanej w 1793 r. przeciwko rewolucji we Francji. By zmusić Wielką Brytanię do zakończenia wojny, Napoleon Bonaparte zaproponował podbicie Indii - perły Korony Brytyjskiej. W tym celu Napoleon ruszył na Egipt, mający być przyszłą bazą wypadową do ataku na Indie. Wyprawa egipska doszła do skutku w maju 1798 r. Wzięło w niej udział 38 tysięcy marynarzy i żołnierzy oraz 175 uczonych i artystów, którzy mieli badać kulturę i historię Egiptu. Ich zasługą było odkrycie na nowo dla Europy historii starożytnego Egiptu.

Po sukcesach, jakimi było zajęcie Malty i Dolnego Egiptu z Aleksandrią, bitew pod Abukirem i pod piramidami, wojska ekspedycyjne spotykały same niepowodzenia: upiorny klimat, choroby tropikalne, zniszczenie floty francuskiej admirała Bruey'ego 2 sierpnia przez eskadrę angielskich okrętów admirała Nelsona u ujścia Nilu, powstanie ludności w Kairze, ingerencja wojsk tureckich, zajęcie Malty przez Anglików. Ostatecznie Francuzi zmuszeni zostali przez siły turecko-angielskie do kapitulacji w 1801 roku. Napoleon, nie czekając na ostateczne zakończenie kampanii, powrócił do Francji. Doceniając jego zasługi wojenne, obawiający się o swój los Dyrektoriat mianował go dowódcą wojskowym Paryża. Wykorzystał to i z pomocą wiernych oddziałów i Fouchego zainicjował w Saint Cloud w dniu 9 listopada (18 brumaire'a) 1799 r. zakończony nazajutrz wojskowy zamach stanu. W jego wyniku Dyrektoriat został obalony, a władza w państwie przeszła w ręce trzech konsuli z Napoleonem jako pierwszym konsulem. Zgodnie z nową konstytucją roku VIII miał ją sprawować przez dziesięć lat.