Cytat:Efekt cieplarniany to zjawisko podwyższenia temperatury planety powodowane obecnością gazów cieplarnianych w atmosferze. Zmiany powodujące wzrost roli efektu cieplarnianego mogą być jedną z przyczyn globalnego ocieplenia.

Ciało niebieskie pozbawione atmosfery (np. Księżyc) pochłania i emituje promieniowanie bezpośrednio ze swojej powierzchni. Atmosfera zaburza ten proces wymiany ciepła, głównie poprzez ograniczenie ilości energii cieplnej wypromieniowywanej z powierzchni planety i dolnych warstw jej atmosfery bezpośrednio w przestrzeń kosmiczną. Proces ten jest wywołany przez gazy cieplarniane, pyły i aerozole zawieszone w atmosferze. W opisie zjawiska uwzględnia się też wszystkie inne procesy zachodzące w atmosferze, jak i na powierzchni planety, odpowiedzialne za przepływ energii z gwiazdy macierzystej, a także przenoszące energię z planety w przestrzeń kosmiczną. W Układzie Słonecznym występowanie efektu cieplarnianego stwierdzono na Ziemi, Marsie, Wenus oraz na księżycu Saturna – Tytanie.

Choć efekt cieplarniany może zachodzić na wszystkich planetach posiadających atmosferę, dalsza część artykułu dotyczy tego zjawiska przede wszystkim w odniesieniu do Ziemi.

Możliwość kumulacji ciepła pochodzącego z promieniowania słonecznego na Ziemi jako pierwszy rozpatrywał Jean Baptiste Joseph Fourier w 1824. Później zjawisko badane było również między innymi przez Svante Arrheniusa w 1896. Termin "efekt cieplarniany" wywodzi się z podobieństwa do przemian cieplnych zachodzących w szklarni (niekiedy używa się określenia – "efekt szklarniowy").

Na Ziemi termin "efekt cieplarniany" odnosi się zarówno do podwyższenia temperatury, związanego z czynnikami naturalnymi, jak i do zmiany tego efektu, wywołanego emisją gazów cieplarnianych wskutek działalności człowieka. W potocznym rozumieniu efekt naturalny jest często pomijany, zwracana jest natomiast uwaga na wzrost temperatury Ziemi w ciągu ostatniego stulecia, zwany globalnym ociepleniem. Efekt cieplarniany (naturalny), jest zjawiskiem korzystnym dla kształtowania warunków życia na Ziemi. Szacuje się, że podnosi on temperaturę powierzchni o 20 – 34 °C. Średnia temperatura naszej planety wynosi 14 – 15 °C. Gdyby efekt cieplarniany nie występował, przeciętna temperatura Ziemi wynosiłaby ok. –19 °C.

W środowisku naukowym przeważa pogląd, że zmiany w efekcie cieplarnianym wywołane działalnością człowieka są głównym czynnikiem wpływającym na podnoszenie się temperatury na Ziemi. Średni wzrost temperatury powietrza w latach 1906–2005, w pobliżu powierzchni Ziemi wyniósł 0,74 ± 0,18 °C na stulecie. Według IV Raportu IPCC, ocieplenie z ponad 90% prawdopodobieństwem spowodowane jest działalnością człowieka, a wpływ czynników naturalnych oszacowano na 5%. Podstawowe wnioski IPCC poparło co najmniej trzydzieści stowarzyszeń i akademii naukowych, w tym wszystkie narodowe akademie nauk krajów G8.

Niektórzy naukowcy kwestionują wpływ człowieka na zmiany klimatyczne. Sugerowane alternatywne wyjaśnienie globalnego wzrostu temperatury od czasów rewolucji przemysłowej to np. efekt aktywności słonecznej. Ponadto indywidualni sceptycy przywołują historyczne cieplejsze i zimniejsze okresy w erze przedprzemysłowej. Wnioski te zostały zakwestionowane przez innych naukowców.

Trwa polityczno-publiczna światowa debata na temat ocieplenia. Oficjalnie za zmiany klimatyczne odpowiedzialnością obarcza się działalność człowieka. Jednak wielu naukowców twierdzi, iż nie istnieją przekonywające naukowe dowody, że produkcja dwutlenku węgla, metanu lub innych gazów cieplarnianych przez człowieka powoduje lub będzie powodować w przewidywalnej przyszłości katastrofalne ocieplenie ziemskiej atmosfery oraz zaburzenia ziemskiego klimatu. Ponadto, jak twierdzą, istnieją poważne naukowe dowody, iż zwiększona zawartość dwutlenku węgla w atmosferze wywołuje wiele efektów pożytecznych dla naturalnej roślinności oraz środowisk zwierzęcych na Ziemi.